kutubhona

очиқ айтмаслик жоизлиги борасидаги бир рухсат эканлиги ривоят қилинган. Ҳасаннинг ривоят қилишича, Росулуллоҳ с.а.в. асҳобидан икки кишини Мусайлама каззоб ушлаб олиб бирига: Муҳаммад Аллоҳнинг росули, деб гувоҳлик берасанми? - деганида у: ҳа, деди. Сўнгра: менинг Аллоҳнинг росули эканлигимга ҳам гувоҳлик берасанми, деб сўраганида у: ҳа, деб жавоб берди. Шундан кейин иккинчисини чақириб: Муҳаммад Аллоҳнинг росули, деб гувоҳлик берасанми? - деб сўраганида у: ҳа, деди. Сўнгра: менинг Аллоҳ росули эканлигимга ҳам гувоҳлик берасанми? - деб сўраган эди у: қулоғим кар, деб жавоб берди. Каззоб саволини уч бор такрорлади. У эса ҳар сафар аввалги жавобини қайтарди. Шундан кейин каззоб унинг бўйнига қилич урди. Бу хабар Росулуллоҳга етгач Пайғамбаримиз:

«أَمَّا ذَلِكَ الْمَقْتُولُ فَمَضَى عَلَى صِدْقِهِ وَيَقِينِهِ وَأَخَذَ بِفَضْلِهِ فَهَنِيئًا لَهُ، وَأَمَّا الآخَرُ فَقَبِلَ رُخْصَةَ اللَّهِ فَلاَ تَبِعَةَ عَلَيْهِ»

«Ўлдирилган киши ўзининг ростгўйлиги ва аниқ ишончида кетибди, ўзининг фазлини тутибди, бу унга муборак бўлсин. Иккинчиси эса Аллоҳ рухсатини қабул қилибди, бас унинг зиммасида жавобгарлик йўқ», дедилар. Тақийя рухсат, ҳақни очиқ айтиш эса фазилат бўлади». Табарсийнинг гапи тугади. Турли мазҳаб вакиллари бўлган мазкур икки муфассир: Табарий ва Табарсийнинг гапларидан иккаласи ҳам бу оят маъносини «мўминлар кофирларни дўст тутишидан қайтариш ва бу наҳийдан мўминлар кофирларнинг озоридан хавф қилган ҳолатни мустасно қилиш», деб шарҳлашди. Табарийнинг сўзларига қаранг. У бундай деди: «Фақат кофирларнинг ҳукмронлиги остига тушиб қолиб жонингизга қасд қилишларидан қўрқсангиз шунда зоҳирда уларга тилингиз билан дўстлик изҳор қиласизлар». Табарсийнинг сўзига қаранг. У бундай деди: «Сўнгра Аллоҳ Таоло бундан мустасно қилиб:

إِلاَّ أَن تَتَّقُواْ مِنْهُمْ تُقَاةً
«Магар улардан эҳтиёт бўлиб турсаларингиз (юзаки муомала қилсангиз жоиздир)» [Оли Имрон 28]

деди. Бунинг маъноси «магар кофирлар ғолиб, мўминлар мағлуб бўлиб, мўмин одам агар зоҳирда уларни маъқуллашини изҳор қилмайдиган ва улар билан яхши муносабатда бўлмайдиган бўлса улардан ўзига зиён етишидан хавф қилса,